بررسی ابزار ارزیابی BNV نشان می دهد که این تست هوش غیرکلامی با فراهم کردن نتایج منصفانه فارغ از قومیت، سن و جنسیت، گامی مهم در جهت استعداد یابی عادلانه کودکان در جوامع متنوع برمی دارد.
یه تحلیل جدید تایید می کنه که یه ابزار ارزیابی شناختی غیرکلامی پرکاربرد، هوش رو توی گروه های مختلف جمعیتی، از جمله پناهنده های سوری و دانش آموزهای ترکیه ای، به طور ثابت اندازه می گیره، که این امر به استعداد یابی عادلانه کودکان کمک شایانی می کند. محقق ها متوجه شدن که این تست، بدون توجه به جنسیت، سن، مقطع تحصیلی یا قومیت کودک، نمره های منصفانه و قابل مقایسه ای ارائه می ده. این یافته ها در مجله Intelligence منتشر شده.
معمولا فرض بر اینه که ارزیابی های روان شناختی برای همه یه جور عمل می کنن. با این حال، این فرض برای اطمینان از عدالت، نیاز به اثبات آماری داره. اعتبار به این معنیه که شواهد تا چه حد از تفسیر نمره های تست برای هدف مورد نظر حمایت می کنن.
تستی که قراره توانایی شناختی رو اندازه بگیره، در حالت ایده آل باید فقط همون توانایی رو نشون بده. نباید تحت تاثیر پیشینه فرهنگی، زبان مادری یا جنسیت دانش آموز قرار بگیره. وقتی یه تست یه مفهوم رو توی گروه های مختلف به یه شکل اندازه می گیره، چیزی رو نشون می ده که روان شناس ها بهش می گن «ناوردایی اندازه گیری». چنین تستی در راستای استعداد یابی عادلانه کودکان عمل خواهد کرد.
بدون این ناوردایی، مقایسه نمره ها بین گروه های مختلف مشکل ساز می شه. ممکنه یه نمره خاص برای یه گروه، نشون دهنده سطح متفاوتی از توانایی نسبت به همون نمره برای یه گروه دیگه باشه. این سوگیری احتمالی می تونه باعث تصمیمات اشتباه درباره نیازهای آموزشی یه فرد بشه. همچنین نباید فراموش کرد که جنبه های دیگر روانشناختی مانند رابطه هوش هیجانی و کاهش وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی نیز در تحلیل کلی رفتار و توانمندی دانش آموزان نقش مهمی ایفا می کنند. این موضوع به ویژه وقتی نگران کننده است که از تست ها برای انتخاب دانش آموزها برای برنامه های تیزهوشان استفاده می شه و مانع از استعداد یابی عادلانه کودکان می شود.
BNV و نقش آن در استعداد یابی عادلانه کودکان
تست توانایی شناختی غیرکلامی بیلدیرن که با نام BNV شناخته می شه، برای پاسخ به نیاز به ارزیابی عادلانه در ترکیه ساخته شده. این تست بر اساس اشکال هندسی، تکمیل الگو و کارهای مربوط به استدلال انتزاعی طراحی شده. برای پاسخ به سوالات، نیازی نیست که دانش آموزها بخونن، بنویسن یا حرف بزنن. هدف از این طراحی، به حداقل رسوندن تاثیر موانع زبانی و سوابق آموزشیه. این تلاش ها برای تسهیل استعداد یابی عادلانه کودکان از طریق حذف موانع زبانی و فرهنگی صورت گرفته است. در سال های اخیر، وزارت آموزش ملی ترکیه از BNV برای غربالگری صدها هزار دانش آموز ابتدایی جهت ورود به برنامه های تیزهوشان استفاده کرده.
تصویر زیر نشان دهنده اهمیت استفاده از ابزارهای بصری و غیرکلامی در سنجش توانایی های ذهنی دانش آموزان با زبان های مختلف است.
این فرآیند تصویری به مربیان کمک می کند تا بدون قضاوت های پیش فرض و محدودیت های کلامی، پتانسیل های واقعی هر دانش آموز را شناسایی کنند.
احمد بیلدیرن، محققی در دانشگاه آیدین عدنان مندرس ترکیه، رهبری تحقیق درباره منصفانه بودن BNV رو بر عهده داشت. اون به همراه همکارش، دریا آکباش، می خواست بررسی کنه که آیا این تست برای جمعیت متنوع دانش آموزی در منطقه به یه اندازه درست عمل می کنه یا نه. محقق ها به ویژه دنبال این بودن که بدونن آیا این تست برای دانش آموزهای سوری معتبر هست یا نه. میلیون ها سوری به خاطر جنگ در سوریه به ترکیه پناه بردن. اطمینان از اینکه از این دانش آموزها در کنار همتایان ترکیه ای شون به طور عادلانه ارزیابی می شه، گام مهمی در مسیر استعداد یابی عادلانه کودکان پناهنده است و یک موضوع مربوط به عدالت آموزشیه.
محقق ها برای انجام ارزیابی شون دو مجموعه داده مجزا رو تحلیل کردن. نمونه اول شامل 7،745 دانش آموز ترکیه ای 4 تا 13 ساله بود. این گروه بزرگ به تیم اجازه داد تا نحوه عملکرد تست رو در جنسیت ها، مقاطع تحصیلی و سنین مختلف بررسی کنن. شرکت کننده ها از 11 شهر مختلف که نماینده مناطق گوناگون کشور بودن، انتخاب شدن.
نمونه دوم به طور خاص روی قومیت تمرکز داشت. این گروه شامل 1،719 دانش آموز ساکن آنکارا، پایتخت ترکیه بود و هم دانش آموزهای ترکیه ای و هم دانش آموزهای پناهنده سوری رو شامل می شد. محقق ها این مجموعه داده ها رو از هم جدا نگه داشتن تا مقایسه های آماری دقیقی انجام بدن. اونا از ترکیب کردن شون خودداری کردن چون تعداد دانش آموزهای ترکیه ای در جمعیت کل خیلی بیشتر از دانش آموزهای سوری بود.
بیلدیرن و آکباش برای تحلیل داده ها از یه روش آماری به نام «تحلیل عاملی تاییدی چندگروهی» استفاده کردن. این تکنیک به محقق ها اجازه می ده تست کنن که آیا یه مدل تئوری با داده های واقعی در گروه های مختلف مطابقت داره یا نه. اونا با تست کردن یه «مدل تک عاملی» شروع کردن. این مدل فرض می کنه که تمام سوالات تست در اندازه گیری یک ویژگی واحد نقش دارن که در اینجا «هوش سیال» هست. هوش سیال شامل توانایی حل مسائل جدید و شناسایی الگوها, مستقل از دانش قبلیه.
تحلیل اولیه تایید کرد که BNV واقعا تک بعدیه. داده ها از این ایده حمایت کردن که سوالات تست، یک مفهوم شناختی واحد رو برای هر دو گروه نمونه اندازه می گیرن. بعد از اینکه ساختار تست مشخص شد، محقق ها سراغ بخش اصلی مطالعه شون رفتن و ناوردایی اندازه گیری رو در مراحل مختلف تست کردن.
مرحله اول شامل تست «ناوردایی شکلی» بود. این مرحله بررسی می کنه که آیا سازماندهی اولیه تست برای همه گروه ها یکسانه یا نه. در واقع می پرسه که آیا سوالات برای پسرها و دخترها، یا برای دانش آموزهای ترکیه ای و سوری به یه شکل دسته بندی می شن؟ مدل ها در این مرحله به خوبی با داده ها مطابقت داشتن که نشون می داد ساختار تست در تمام دسته بندی های جمعیتی ثابته.
محقق ها سپس سراغ یه تست سخت گیرانه تر به نام «ناوردایی اسکالر» رفتن. این یه استاندارد سخت برای عدالته. ناوردایی اسکالر مستلزم اینه که رابطه ریاضی بین سوالات تست و توانایی زیربنایی در گروه های مختلف ثابت بمونه. به طور خاص، این مرحله می خواد که نقاط شروع و واحدهای اندازه گیری معادل باشن. اگه ناوردایی اسکالر برقرار باشه، محقق می تونه مطمئن باشه که تفاوت در نمره های تست نشون دهنده تفاوت واقعی در تواناییه، نه سوگیری در خودِ تست. این نتایج حاکی از پتانسیل بالای BNV برای استعداد یابی عادلانه کودکان در طیف گسترده ای از سنین و جنسیت هاست.
مطالعه نشون داد که BNV در تمام گروه های مورد مقایسه به ناوردایی اسکالر رسیده. تحلیل ها نشون داد که تست برای پسرها و دخترها به طور یکسان عمل کرده. همچنین برای دانش آموزهای پیش دبستانی در مقایسه با دانش آموزهای ابتدایی هم عملکرد ثابتی داشت. وقتی محقق ها گروه های سنی رو از 4 ساله تا 13 ساله بررسی کردن، مدل ناوردایی سخت گیرانه دوباره با داده ها مطابقت داشت.
از همه مهم تر برای کلاس های درس متنوع، این تست ناوردایی اسکالر رو بین دانش آموزهای ترکیه ای و سوری نشون داد. «بارهای عاملی» که نشون می دن یه سوال چقدر با هوش همبستگی داره، برای هر دو گروه قومی معادل بود. «آستانه ها» هم که نشون دهنده میزان سختی یه سوال هستن، معادل بودن. این موضوع زمینه را برای استعداد یابی عادلانه کودکان مهاجر و بومی فراهم می کند. این نتایج نشون می ده که BNV اجازه میده مقایسه های معتبری بین میانگین های پنهان در این زیرگروه های قومی انجام بشه.
نویسنده ها برای تکمیل تحلیل اصلی، عملکرد افتراقی سوال رو هم بررسی کردن. این یه تحلیل دقیق تره که به جای کل تست، به تک تک سوالات نگاه می کنه. هدفش شناسایی سوالات خاصیه که ممکنه به طور غیرمنتظره ای برای یه گروه نسبت به گروه دیگه آسون تر یا سخت تر باشه، حتی وقتی دانش آموزها توانایی کلی یکسانی دارن.
تحلیل عملکرد افتراقی سوال نشون داد که اکثریت قریب به اتفاق 47 سوال تست، سوگیری ناچیزی داشتن. در مقایسه های جنسیتی، هیچ سوالی تفاوت نگران کننده ای نشون نداد. در مقایسه قومیتی، چند تا سوال تفاوت های متوسط تا زیادی داشتن. با این حال، این موارد پراکنده اون قدر زیاد نبودن که ناوردایی اسکالر کلی تست رو بهم بزنن. به همین ترتیب، عملکرد بعضی سوالات برای بچه های کوچیک تر در مقایسه با بچه های بزرگ تر متفاوت بود. این موضوع در ارزیابی های رشدی نسبتا رایجه، چون استراتژی های شناختی در اوایل کودکی به سرعت تغییر می کنن.
نویسنده ها اشاره کردن که با وجود قوی بودن شواهد آماری برای عدالت، بافت و شرایط محیطی همچنان یه ملاحظه حیاتیه. ناوردایی آماری واقعیت زندگی شرکت کننده های تست رو از بین نمی بره. دانش آموزهای سوری ممکنه با چالش های منحصر به فردی مثل تروما، استرس یا محرومیت های اجتماعی-اقتصادی روبرو باشن که می تونه روی عملکردشون تاثیر بذاره. این عوامل خارجی مستقل از ویژگی های روان سنجی تست وجود دارن و باید مورد توجه قرار گیرند.
این مطالعه محدودیت هایی هم داره که باید بهشون اشاره کرد. نمونه مورد استفاده برای مقایسه گروه های قومی فقط از آنکارا گرفته شده بود. این موضوع ممکنه تعمیم یافته ها به دانش آموزهای سوری ساکن در بقیه جاهای ترکیه رو محدود کنه. علاوه بر این، تعداد دانش آموزهای سوری در نمونه کمتر از دانش آموزهای ترکیه ای بود. تحقیقات آینده می تونه از نمونه های بزرگ تر و متعادل تر که از مناطق جغرافیایی وسیع تری جمع آوری شدن، بهره ببره.
این مطالعه همچنین مقطعی بود، یعنی دانش آموزها رو فقط در یک مقطع زمانی بررسی کرده. این تحقیق تغییرات احتمالی نمره های هر دانش آموز رو با بالا رفتن سن دنبال نکرده. برای درک اینکه چطور ویژگی های اندازه گیری تست ممکنه در طول زمان برای همون افراد تغییر کنه، به تحقیقات طولی نیازه. مطالعات آینده همچنین می تونن اثرات ترکیبی این متغیرها رو بررسی کنن، مثل بررسی نتایج خاص برای دخترهای سوری در مقابل پسرهای ترکیه ای.
نتایج مطالعه و تایید استعداد یابی عادلانه کودکان
با وجود این ملاحظات، نتایج شواهد محکمی در حمایت از اعتبار BNV ارائه می ده. ایجاد ناوردایی اندازه گیری نشون می ده که این تست ابزار منصفانه ای برای اهداف تشخیصی و انتخابی در جمعیت های ناهمگون هست. این موضوع از ادامه استفاده وزارتخانه از این ارزیابی برای شناسایی استعدادهای درخشان در بین گروه های متنوع دانش آموزی حمایت می کنه. با تایید اینکه تست هوش سیال رو به صورت ثابت اندازه می گیره، این مطالعه کمک می کنه تا اطمینان حاصل بشه که فرصت های آموزشی بر اساس توانایی توزیع می شن نه سوگیری های جمعیتی.
نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان دهنده اهمیت بالای به کارگیری متدهای علمی و آماری برای برقراری عدالت در نظام های آموزشی است. با تکیه بر تست هایی که فاقد سوگیری های فرهنگی هستند، می توان فضایی را ایجاد کرد که در آن هر کودک، فارغ از محل تولد یا زبان مادری اش، شانس برابری برای شکوفایی استعدادهای ذهنی خود داشته باشد.
این مطالعه با عنوان «ناوردایی اندازه گیری تست توانایی شناختی غیرکلامی بیلدیرن (BNV) در جنسیت، مقطع تحصیلی، سن و قومیت» توسط احمد بیلدیرن و دریا آکباش نوشته شده است.
Researchers validate intelligence assessment across diverse demographic groups
