بررسی های جدید نشان می دهد که هوش هیجانی و سبک های فرزندپروری نقش کلیدی در میزان وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی دارند و خانواده های مقتدر می توانند با ایجاد فضای امن، از تکیه بیش از حد فرزندان به ابزارهای دیجیتال جلوگیری کنند.
یه تحقیق جدید که تو مجله Behavioral Sciences چاپ شده، تفاوت های نسلی رو در مورد نحوه تعامل نوجوان ها و والدینشون با هوش مصنوعی بررسی کرده. این تحقیق نشون می ده که نوجوان های با هوش هیجانی بالاتر و والدینی که هم حمایت گر و هم مقتدر هستن، تمایل کمتری به استفاده از هوش مصنوعی دارن و با شک و تردید بیشتری بهش نگاه می کنن، که این مسئله ارتباط مستقیمی با درک و پیشگیری از وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی داره. برعکس، نوجوان هایی که تو محیط های سخت گیرانه (مستبدانه) بزرگ شدن، انگار بیشتر احتمال داره برای مشورت به هوش مصنوعی تکیه کنن و به امنیت داده ها و دقت اون اعتماد کامل داشته باشن.
هوش مصنوعی خیلی سریع وارد زندگی روزمره شده و روش های دسترسی و پردازش اطلاعات رو تغییر داده. این تحول تکنولوژیک به خصوص روی نوجوان ها تاثیر زیادی داره. این گروه سنی تو مرحله ای از رشد هستن که دارن هویت اجتماعی شون رو شکل می دن و یاد می گیرن چطوری تو دنیای پیچیده اطلاعات راهشون رو پیدا کنن.
تاثیرات و ریسک های وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی
با اینکه هوش مصنوعی کمک های آموزشی خوبی می کنه، اما ریسک هایی هم مثل نقض حریم خصوصی و وابستگی عاطفی بیش از حد رو به همراه داره. تحقیقات قبلی سواد دیجیتال یا سبک های فرزندپروری رو به تنهایی بررسی کرده بودن، اما تعداد کمی از اونا دیدن که چطور این فاکتورها در کنار ویژگی های عاطفی، روی اعتماد به سیستم های هوش مصنوعی تاثیر می ذارن. این ریسک ها به ویژه در مورد وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی اهمیت پیدا می کنند.
نویسنده های این تحقیق سعی کردن این شکاف رو با بررسی مفهوم «پایگاه امن دیجیتال» پر کنن. این چارچوب نظری می گه که روابط خانوادگی قوی و حمایت گر، مثل یه شبکه ایمن عمل می کنه که به جوون ها کمک می کنه دنیای دیجیتال رو مسئولانه کشف کنن.
محقق ها می خواستن بفهمن که آیا مهارت های عاطفی و پویایی های خاص خانواده می تونه پیش بینی کنه که یه نوجوان از هوش مصنوعی به عنوان یه ابزار مفید استفاده می کنه یا به عنوان جایگزینی برای ارتباطات انسانی. اونا حدس می زدن که کیفیت رابطه والد-فرزندی می تونه روی این موضوع تاثیر بذاره که نوجوان یه نگاه انتقادی به این تکنولوژی های نوظهور پیدا می کنه یا بهش وابسته می شه، که از نشانه های اولیه وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی است.
روش شناسی تحقیق و یافته های اولیه
برای بررسی این پویایی ها، تیم تحقیق 345 شرکت کننده رو از جنوب ایتالیا انتخاب کرد. نمونه شامل 170 نوجوان بین 13 تا 17 سال بود. همچنین 175 والد با میانگین سنی حدود 49 سال هم تو این تحقیق شرکت داشتن. تو این گروه، محقق ها تونستن 47 جفت والد-نوجوان رو برای تحلیل دقیق تر با هم تطبیق بدن. داده ها با استفاده از پرسشنامه های آنلاین جمع آوری شد.
شرکت کننده ها چندین ارزیابی استاندارد رو انجام دادن. اونا به سوالاتی درباره سبک های فرزندپروری، به خصوص رفتارهای مقتدرانه یا سخت گیرانه، جواب دادن. همچنین هوش هیجانی خودشون رو هم سنجیدن که نشون می ده آدم ها چطور احساسات خودشون رو درک و مدیریت می کنن. نظرسنجی های اضافی هم حمایت اجتماعی دریافت شده از سمت خانواده و دوست ها رو ارزیابی کردن.
برای اندازه گیری میزان تعامل با هوش مصنوعی، محقق ها سوالات خاصی رو درباره دفعات استفاده و میزان اعتماد طراحی کردن. این موارد شامل اشتراک گذاری داده های شخصی، گرفتن مشاوره رفتاری و استفاده از هوش مصنوعی برای تکالیف مدرسه بود. اعتماد هم با این سنجیده شد که شرکت کننده ها چقدر معتقد بودن داده های هوش مصنوعی امنه و آیا هوش مصنوعی مشاوره های بهتری نسبت به انسان ها می ده یا نه.
داده ها نشون دهنده یه شکاف نسلی واضح در مورد عادت های استفاده بود. نوجوان ها گزارش دادن که نسبت به والدینشون، بیشتر برای کارهای مدرسه یا کارهای مرتبط با شغل از هوش مصنوعی استفاده می کنن. تقریبا 32 درصد از نوجوان ها از هوش مصنوعی برای این اهداف زیاد استفاده می کردن، در حالی که این آمار برای والدین فقط 17 درصد بود. نوجوان ها همچنین بیشتر احتمال داشت که از هوش مصنوعی برای نحوه رفتار تو موقعیت های خاص راهنمایی بخوان.
از نظر اعتماد، نسل جوون خیلی خوش بین تر از بزرگسال ها به نظر می رسید. نوجوان ها اعتماد بالاتری به امنیت داده هایی که به سیستم های هوش مصنوعی می دادن، داشتن. اونا همچنین بیشتر معتقد بودن که هوش مصنوعی می تونه مشاوره های بهتری نسبت به اعضای خانواده یا دوستاشون بده. این نشون می ده که نوجوان ها ممکنه این سیستم ها رو توانمندتر یا خیرخواه تر از اون چیزی که والدینشون می بینن، تصور کنن.
پیشگیری از وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی: نقش خانواده و هوش هیجانی
بعد از اون، محقق ها تحلیل کردن که چطور شخصیت و محیط خانواده با این رفتارها در ارتباطه. اونا فهمیدن نوجوان هایی که سطح هوش هیجانی بالاتری دارن، تمایل کمتری به استفاده زیاد از هوش مصنوعی دارن. این نوجوان ها همچنین اعتماد کمتری به این تکنولوژی داشتن. این رابطه منفی نشون می ده که جوون های باهوش از نظر عاطفی، ممکمه محتاط تر و منتقدتر باشن. اونا ممکنه به جای اینکه برای راهنمایی سراغ الگوریتم ها برن، به منابع درونی خودشون یا شبکه های انسانی تکیه کنن.
الگوی مشابه ای در مورد سبک های فرزندپروری به دست اومد. نوجوان هایی که والدینشون رو مقتدر (دارای گرمی، گفتگوی باز و مرزهای مشخص) توصیف کردن، کمتر احتمال داشت که به شدت به هوش مصنوعی وابسته بشن. این سبک فرزندپروری با چیزی که محقق ها استفاده «متعادل» نامیدن، در ارتباط بود. این نوجوان ها با تکنولوژی در تعامل بودن اما یه سطح خاصی از شک و تردید رو هم حفظ کرده بودن و می تواند از وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی جلوگیری کند.
روند متفاوتی برای کسایی که والدین سخت گیر داشتن دیده شد. این سبک فرزندپروری شامل کنترل شدید و ارتباط محدوده. نوجوان های این خونواده ها بیشتر احتمال داشت که اطلاعات شخصی شون رو با سیستم های هوش مصنوعی به اشتراک بذارن. اونا همچنین تمایل داشتن بیشتر از هوش مصنوعی مشاوره رفتاری بگیرن. این نشان می دهد که در این شرایط، خطر وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی افزایش می یابد؛ چرا که کمبود حمایت عاطفی می تواند پیامدهای عمیقی داشته باشد، درست مثل نقش میتوکندری در تبدیل تنهایی به آسیب سلولی استرس و بیماری که نشان دهنده اثرات بیولوژیک انزوای اجتماعی است.
با استفاده از جفت های والد-فرزند تطبیق داده شده، این تحقیق دو پروفایل متمایز رو بین نوجوان ها شناسایی کرد. محقق ها گروه اول رو «کاربران متعادل» نام گذاری کردن. این گروه حدود 62 درصد از نمونه تطبیق داده شده رو تشکیل می دادن. این نوجوان ها هوش هیجانی بالاتری داشتن و حمایت خانوادگی قوی رو گزارش کردن. اونا با احتیاط از هوش مصنوعی استفاده می کردن و اون رو برتر از مشاوره انسانی نمی دیدن.
گروه دوم «کاربران در معرض خطر» نامیده شدن. این نوجوان ها تقریبا 38 درصد از جفت های تطبیق داده شده رو شامل می شدن. اونا هوش هیجانی کمتری داشتن و والدینشون رو سخت گیرتر توصیف کردن. این گروه خیلی شدیدتر با هوش مصنوعی تعامل داشتن. اونا بیشتر احتمال داشت که اطلاعات شخصی شون رو به اشتراک بذارن و به توصیه های هوش مصنوعی بیشتر از والدین یا همسالانشون اعتماد کنن. اونا همچنین حس می کردن که حمایت کمتری از سمت خونواده شون دریافت می کنن.
این یافته ها نشون می ده که هوش هیجانی مثل یه ضربه گیر در برابر پذیرش بدون نقد تکنولوژی عمل می کنه. نوجوان هایی که می تونن احساسات خودشون رو تنظیم کنن، ممکنه نیاز کمتری به تکنولوژی برای آرامش یا راهنمایی حس کنن. اونا به هوش مصنوعی بیشتر به چشم یه ابزار نگاه می کنن تا یه همراه. این موضوع با این ایده همخونی داره که افراد توانمند از نظر عاطفی، تو ارزیابی انتقادی بهتر عمل می کنن و کمتر در معرض وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی قرار می گیرند.
ارتباط بین سبک فرزندپروری و استفاده از هوش مصنوعی، اهمیت محیط خانواده رو برجسته می کنه. به نظر می رسه فرزندپروری مقتدرانه باعث تقویت تفکر مستقل و احتیاط دیجیتالی می شه. وقتی والدین یه پایه عاطفی امن فراهم می کنن، نوجوان ها ممکنه نیازی به گرفتن تایید از عامل های مصنوعی نداشته باشن. در مقابل، محیط های سخت گیرانه ممکنه باعث بشه نوجوان ها حمایت رو جای دیگه ای جستجو کنن. اگه اونا نتونن تنظیم عواطف رو از والدینشون بگیرن، ممکنه سراغ سیستم های هوش مصنوعی برن که توانمند و بدون قضاوت به نظر می رسن.
این تحقیق شواهدی ارائه می ده که نشون می ده سیستم های هوش مصنوعی نمی تونن جایگزین مهار عاطفی بشن که روابط انسانی فراهم می کنه. نتایج نشون می ده که مداخلات به جای اینکه صرفا دسترسی به تکنولوژی رو محدود کنن، باید روی تقویت پیوندهای خانوادگی تمرکز کنن.
تقویت هوش هیجانی و تشویق به ارتباط باز بین والدین و فرزندان می تونه به عنوان عوامل محافظت کننده عمل کنه. این رویکرد پایه ای رو می سازه که به نوجوان ها اجازه می ده بدون وابستگی نوجوانان به هوش مصنوعی، تو دنیای دیجیتال فعالیت کنن.
محدودیت ها و جهت گیری های تحقیقات آینده
این تحقیق چندین محدودیت داره که روی نحوه تفسیر نتایج تاثیر می ذاره. طراحی تحقیق مقطعی بود، یعنی داده ها رو فقط تو یه بازه زمانی خاص ثبت کرده. این موضوع مانع از این می شه که محقق ها ثابت کنن سبک های فرزندپروری باعث رفتارهای خاص در برخورد با هوش مصنوعی می شن. ممکنه این رابطه تو جهت دیگه ای باشه یا عوامل دیگه ای هم دخیل باشن. اندازه نمونه برای جفت های والد-فرزند نسبتا کوچک بود که توانایی تعمیم دادن پروفایل های کاربری خاص به کل جامعه رو محدود می کنه.
علاوه بر این، تحقیق به داده های خودگزارشی متکی بود. شرکت کننده ها ممکنه به جای دقت کامل، به شکلی جواب داده باشن که از نظر اجتماعی پسندیده تر باشه. همچنین پتانسیل سوگیری روش مشترک هم وجود داره، چون همون افراد داده های مربوط به شخصیت و استفاده از تکنولوژی خودشون رو ارائه دادن. تمرکز تحقیق عمدتا روی عوامل روانشناختی و رابطه ای بود و وضعیت اقتصادی-اجتماعی یا تفاوت های فرهنگی رو که ممکنه روی دسترسی و اعتماد به هوش مصنوعی تاثیر بذاره، در نظر نگرفته.
تحقیقات آینده باید این پویایی ها رو در طول زمان بررسی کنن. مطالعات طولی می تونن دنبال کنن که چطور تغییرات در هوش هیجانی با بزرگتر شدن نوجوان ها، روی اعتماد به هوش مصنوعی تاثیر می ذاره. محقق ها همچنین می تونن به جای تکیه صرف به نظرسنجی، از معیارهای عینی استفاده از هوش مصنوعی مثل لاگ های استفاده، استفاده کنن.
بررسی این الگوها تو زمینه های فرهنگی مختلف هم می تونه مفید باشه تا ببینیم آیا این یافته ها تو کل دنیا صدق می کنن یا نه. تحقیقات بیشتری لازمه تا فهمید چطور ویژگی های خاص هوش مصنوعی، مثل سبک های مکالمه شبیه به انسان، به خصوص روی نوجوان های با حمایت عاطفی کمتر تاثیر می ذاره.
این مطالعه با عنوان «هوش هیجانی و استفاده نوجوانان از هوش مصنوعی: مطالعه والد-نوجوان»، توسط مارکو آندریا پیومبو، سابینا لا گروتا، ماریا استلا اپیفانیو، گائتانو دی ناپولی و سینزیا نووارا نوشته شده است.
در نهایت، شناخت چالش های دنیای دیجیتال و تاثیر آن بر روان نوجوانان، مسیری را برای والدین و مربیان روشن می کند تا با تقویت مهارت های عاطفی، نسل جدید را در برابر آسیب های احتمالی بیمه کنند. تمرکز بر پیوند میان فردی و تفکر انتقادی, بهترین راهکار برای همزیستی مسالمت آمیز با فناوری های نوظهور و جلوگیری از تکیه بیش از حد به آن هاست.
Adolescents with high emotional intelligence are less likely to trust AI
