تحقیقات نشان می دهند که تاثیر عناوین جنجالی بر باور عمومی در ابتدا با تردید همراه است، اما با گذشت زمان و به دلیل «اثر خفته»، این شک از بین رفته و افراد تمایل بیشتری به پذیرش محتوا پیدا می کنند.
وقتی تیتر اخبار با کلمات جنجالی مثل «شوکه کننده» شروع می شن، خواننده ها اولش تمایل دارن که به صحت اطلاعات ارائه شده شک کنن. با این حال، تحقیقات جدید نشون میده که این شک و تردید با گذشت زمان از بین می ره و باعث می شه مردم در نهایت ادعاهای مطرح شده در اون تیترها رو باور کنن. این یافته ها اخیرا در مجله Communication Research منتشر شده و بر تاثیر عناوین جنجالی بر باور عمومی تاکید دارد.
این پدیده نشون میده که اگرچه زبانِ سبکِ کلیک بیت (زرد) ممکنه در کوتاه مدت به اعتبار خبر لطمه بزنه، اما می تونه در کاشتن اطلاعاتی که مردم در نهایت به عنوان حقیقت می پذیرن، موثر باشه. این مطالعه روی مکانیزمی تاکید می کنه که از طریق اون، اطلاعات نادرست یا اخبار جنجالی می تونن در طولانی مدت از فیلترهای نقادانه ذهن عبور کنن.
تاثیر عناوین جنجالی بر باور؛ چگونه شک به یقین تبدیل می شود؟
روزنامه نگارها و تولیدکنندگان محتوا اغلب از زبان احساسی برای جلب توجه استفاده می کنن. تحلیل های قبلی نشون داده که پست هایی با محتوای شدیدا احساسی، بیشتر به اشتراک گذاشته می شن.
با وجود این، دقیقا مشخص نبود که کلمات خاص با شدت بالا چطور در طول زمان روی باور مردم تاثیر می ذارن. تحقیقات قبلی بیشتر روی این تمرکز داشتن که کلمات مثبت هستن یا منفی، نه اینکه چقدر هیجان انگیز باشن. این موضوع که نشانه های کلامی چطور بر ادراک ما اثر می گذارند حتی در بررسی تاثیر مکث در کلام بر قضاوت دیگران درباره تخصص نیز به خوبی مشهود است. این شکاف نشان دهنده نیاز به بررسی عمیق تر تاثیر عناوین جنجالی بر باور در گذر زمان بود.
ژائو ژو از دانشگاه نرمال پکن و همکارانش از دانشگاه تسینگ هوا سعی کردن این شکاف رو پر کنن. اون ها روی «جملات آغازین هیجان برانگیز» یا HASS تمرکز کردن. این ها عبارت های کوتاه و پراحساسی هستن که در ابتدای یک تیتر قرار می گیرن، مثل «هشدار!» یا «شوکه کننده!».
محقق ها کارشون رو بر پایه یک مفهوم روانشناسی به نام «اثر خفته» بنا کردن. این اثر زمانی اتفاق می افته که یک پیام متقاعدکننده با نشانه ای همراه بشه که می گه این پیام غیرقابل اعتماده؛ به این نشانه، «نشانه بی اعتباری» می گن.
در ابتدا، این نشانه بی اعتباری باعث می شه مخاطب پیام رو رد کنه. اما با گذشت زمان، مخاطب اغلب پیام رو از اون نشانه جدا می کنه. اون ها اطلاعات رو به خاطر می سپارن اما فراموش می کنن که در ابتدا فکر می کردن منبع خبر غیرقابل اعتماده.
تیم تحقیقاتی پیشنهاد داد که جملات آغازین هیجان برانگیز به عنوان همین نشانه های بی اعتباری عمل می کنن. اون ها این نظریه رو داشتن که خواننده ها کلمات جنجالی رو می بینن و فورا اون ها رو به روزنامه نگاری بی کیفیت یا اخبار جعلی ربط می دن.
برای آزمایش این نظریه، محقق ها مجموعه ای از پنج آزمایش طولی رو طراحی کردن. اون ها همچنین یک فراتحلیل تک مقاله ای انجام دادن تا ثبات نتایجشون رو در تمام آزمایش ها تایید کنن.
مطالعه اول، یعنی مطالعه 1.1، شامل 503 شرکت کننده بود. محقق ها تیترهایی در مورد پاندمی کووید-19 رو به اون ها نشون دادن. بعضی تیترها شروع هیجان برانگیز داشتن و بعضی دیگه نداشتن.
برای مثال، یک گروه تیتر «شوکه کننده! سیگار کشیدن ممکنه باعث کمردرد بشه» رو دیدن. گروه دیگه نسخه ساده ای رو دیدن که فقط نوشته بود: «سیگار کشیدن ممکنه باعث کمردرد بشه». شرکت کننده ها به میزان باور خودشون به این جملات امتیاز دادن.
54 روز بعد، شرکت کننده ها برگشتن تا دوباره به تیترها امتیاز بدن. در این مرحله دوم، کلمات هیجان انگیز از ابتدای تیترها برای همه حذف شده بود.
نتایج الگوی مشخصی رو نشون داد. در جلسه اولیه، شرکت کننده ها تیترهای دارای شروع جنجالی رو کمتر از تیترهای ساده باور کردن. زبان جنجالی مثل یک علامت هشدار عمل کرد که اعتماد فوری اون ها رو پایین آورد.
با این حال، جلسه پیگیری نشون دهنده یک تغییر بود. باور به تیترهایی که در اصل شروع جنجالی داشتن، بعد از 54 روز تاخیر افزایش پیدا کرد. شک و تردید اولیه از بین رفته بود. این یافته، گواهی مهمی بر تاثیر عناوین جنجالی بر باور در بلندمدت است.
محقق ها مطالعه دومی (مطالعه 1.2) رو انجام دادن تا این یافته ها رو با یک فاصله زمانی کوتاه تر تکرار کنن. اون ها به جای تیترهای مربوط به پاندمی، از تیترهای سلامت عمومی استفاده کردن. این بار، تاخیر فقط دو هفته بود.
حتی با یک وقفه کوتاه تر، الگو ثابت موند. اثر فوری زبان جنجالی، سرکوبِ باور بود. دو هفته بعد، اون سرکوب از بین رفت و باور به محتوا دوباره بالا رفت.
تیم سپس می خواست ببینه آیا خوندن یک مقاله کامل نتیجه رو تغییر میده یا نه. در مطالعه 2.1، شرکت کننده ها مقالات کوتاهی رو خوندن که با تیترهای جنجالی یا بدون اون ها همراه بود.
شرکت کننده ها بلافاصله بعد از خوندن متن، میزان باور خودشون به تیترها رو اعلام کردن. دو هفته بعد، از اون ها خواسته شد تا محتوا رو به یاد بیارن و دوباره به میزان باور خودشون امتیاز بدن.
یک بار دیگه، عناوین جنجالی در ابتدا باور رو کاهش دادن. اما بعد از دو هفته، شرکت کننده هایی که عناوین جنجالی رو دیده بودن، افزایش در باور رو نشون دادن. این اتفاق حتی با وجود اینکه اون ها یک مقاله کامل رو خونده بودن که موضوع رو توضیح می داد، رخ داد. این نتیجه به وضوح نشان می دهد که تاثیر عناوین جنجالی بر باور حتی با ارائه اطلاعات کامل نیز از بین نمی رود.
مطالعه 2.2 برای آزمایش این طراحی شده بود که آیا اثر خفته به این دلیل اتفاق می افته که مردم به سادگی تیتر جنجالی رو فراموش می کنن؟ محقق ها یک وضعیت «یادآوری مجدد» اضافه کردن.
در جلسه پیگیری، به بعضی از شرکت کننده ها تیتر اصلی که دیده بودن، شامل کلمات جنجالی، صراحتا یادآوری شد. به بقیه این یادآوری داده نشد.
نتایج نشون داد که بازگشت باور بدون توجه به یادآوری اتفاق افتاده. حتی وقتی به شرکت کننده ها کلمه «شوکه کننده!» یادآوری شد، باز هم باورشون به اطلاعات پایه نسبت به اولین بازدید رشد کرده بود.
این نشون میده که اثر خیلی قویه. این یعنی جدایی شناختی بین نشانه «نامعتبر» و اطلاعات به صورت عمیقی اتفاق می افته. صرفا دیدن دوباره اون نشانه، لزوما باوری رو که شکل گرفته معکوس نمی کنه. این پدیده پیچیده، بینش مهمی در مورد تاثیر عناوین جنجالی بر باور فراهم می کند.
گسترش تاثیر عناوین جنجالی بر باور به موضوعات مرتبط
Finaly، مطالعه 3 بررسی کرد که آیا این اثر فراتر از تیتر خاص، به باورهای مرتبط هم سرایت می کنه یا نه. محقق ها می خواستن بدونن آیا یک تیتر جنجالی باعث می شه مردم ایده های مرتبط دیگه رو هم باور کنن یا نه.
شرکت کننده ها مقاله ای رو با یا بدون عنوان هیجان انگیز خوندن. بعد میزان موافقت خودشون رو با جملاتی که به موضوع مرتبط بود اما صراحتا در تیتر نیامده بود، اعلام کردن.
داده ها نشون داد که این اثر قابل تعمیمه. تیترهای جنجالی در ابتدا باور به استدلال های مرتبط رو پایین آوردن. اما با گذشت زمان، باور به اون استدلال های مرتبط برای گروهی که تیترهای جنجالی رو دیده بودن، افزایش پیدا کرد.
یک مینی فراتحلیل از هر پنج مطالعه، قابل اعتماد بودن این روندها رو تایید کرد. سرکوب فوری باور یک اثر با اندازه متوسط در تمام موارد بود. بازگشت تاخیری در باور هم ثابت و با شدت متوسط بود.
محقق ها نتیجه گرفتن که جملات آغازین هیجان برانگیز به عنوان نشانه های بی اعتباری عمل می کنن. اون ها به خواننده سیگنال می دن که خبر ممکنه جعلی یا بی کیفیت باشه. این موضوع فورا یک شک و تردید دفاعی رو تحریک می کنه. این چرخه اولیه از شک و سپس پذیرش، هسته اصلی تاثیر عناوین جنجالی بر باور است.
اما با گذشت زمان، پیوند بین اطلاعات و اون شک و تردید ضعیف می شه. محتوای تیتر در حافظه باقی می مونه، در حالی که برچسب «اعتبار پایین» کمرنگ می شه.
این منجر به وضعیتی می شه که خواننده در نهایت اطلاعاتی رو که زمانی بهش شک داشت، باور می کنه. جنجالی بودن اولیه ممکنه در واقع به موندگاری اطلاعات در حافظه کمک کنه، حتی اگه در ابتدا مورد تردید باشه.
این یافته ها پیامدهایی برای نحوه مصرف و نظارت بر رسانه ها داره. این نشون میده که بررسی واقعیت (Fact-checking) یا برچسب های هشدار ممکنه مشابه همین شروع های جنجالی عمل کنن. درک تاثیر عناوین جنجالی بر باور می تواند راهنمای سیاست گذاران رسانه باشد.
اگه یک برچسب هشدار به عنوان نشانه بی اعتباری عمل کنه، ممکنه فورا جواب بده. اما این خطر وجود داره که خودِ هشدار با گذشت زمان فراموش بشه در حالی که اطلاعات نادرست در یاد بمونه.
نویسنده ها اشاره کردن که مطالعه اون ها به طور خاص روی اخبار حوزه سلامت متمرکز بوده. ممکنه اخبار سیاسی یا مالی واکنش های متفاوتی رو ایجاد کنن.
اون ها همچنین خاطرنشان کردن که به دلایل اخلاقی از اطلاعات درست استفاده کردن. اون ها نمی خواستن باورهای غلط رو در ذهن شرکت کننده ها بکارن. با این حال، مکانیزم روانشناسی نشون میده که اطلاعات غلط هم احتمالا رفتار مشابهی خواهند داشت.
تحقیقات آینده برای درک دقیق فرآیندهای شناختی در حال اجرا مورد نیازه. برای مثال، مشخص نیست که آیا بازگشت باور به این خاطر اتفاق می افته که شک و تردید کمرنگ می شه یا به این خاطر که جنجالی بودن باعث می شه محتوا بیشتر در یاد بمونه.
محقق ها همچنین پیشنهاد می دن که انواع مختلف کلمات هیجان برانگیز بررسی بشه. کلماتی مثل «فوری» ممکنه تاثیر متفاوتی نسبت به کلماتی مثل «شوکه کننده» داشته باشن.
تفاوت های فرهنگی هم می تونه نقش داشته باشه. این مطالعه با شرکت کننده های چینی انجام شد. فرهنگ های غربی ممکنه به دلیل هنجارهای فرهنگی متفاوت در مورد ابراز احساسات، واکنش متفاوتی به زبان هیجان انگیز نشون بدن.
این مطالعه با عنوان «باورهای فوری و تاخیری در تیترهای دارای جملات آغازین هیجان برانگیز» توسط ژائو ژو، ژانگ تان، دانجون وانگ، فی وانگ و کایپینگ پنگ نوشته شده است.
در مجموع، درک چگونگی پردازش اطلاعات در ذهن نشان می دهد که نشانه های اولیه بی اعتباری، مانند کلمات کلیک بیت، همیشه ماندگار نیستند. ذهن ما در طولانی مدت اطلاعات را از منبع آن جدا کرده و همین امر می تواند باعث پذیرش ناخودآگاه ادعاهایی شود که در ابتدا غیرمنطقی به نظر می رسیدند؛ این پدیده بر اهمیت بازنگری در نحوه ارائه هشدارها و اخبار در رسانه ها تاکید دارد.
Shocking headlines spark initial doubt but eventually build belief
